Retromania: luisteren naar en documenteren van oude muziek 1/2

Evita Lammes studeert Arts and Media Management aan de HKU en schreef een essay over retrobewegingen in de popmuziek. Speciaal voor de lezers van Mindnote herschreef ze het verhaal tot twee blogposts. Vandaag deel één, volgende week deel twee.

De ontwikkelingen op het gebied van techniek en communicatie volgen elkaar momenteel in een rap tempo op. Je zou misschien verwachten dat populaire muziek dan net zo radicaal zou veranderen, maar popmuziek grijpt juist vaak terug op haar eigen verleden.  Simon Reynolds, schrijver voor The Guardian en fanatiek blogger, heeft hier het lichtelijk apocalyptische boek ‘Retromania, pop culture’s addiction to its own past’ over geschreven en vraagt zich af “Could it be that the greatest danger to the future of our music culture is.. it’s past?”

Zijn wij echt zo geobsedeerd door het verleden? Volgens Reynolds lijden we aan archiveringsdrang; we willen alles vastleggen waardoor we uiteindelijk blijven zitten met een overdocumentatie. Er is sprake van een total recall: de volledige geschiedenis is zo makkelijk te verkrijgen, dat er in eerste instantie geen onderscheid wordt gemaakt tussen oud en nieuw. De toegang tot en keuze voor video’s op Youtube, muziek op Spotify of informatie van Google is voor iedereen op ieder moment mogelijk. Hierdoor is de relatie tussen tijd en ruimte niet meer duidelijk en dus consumeren we alles in kleine stukjes door elkaar heen.

We willen een onmiddellijke bevrediging van onze behoefte door bijvoorbeeld snel een bepaald nummer te beluisteren. Dat de geluidskwaliteit van een mp3 – waarbij de geluidsgolf bij het opnemen ‘gelezen’ wordt in plaats van fysiek opgeslagen – minder is dan bijvoorbeeld vinyl, maakt ons dan niet uit. Ook hebben we minder aandacht voor muziek zelf als we luisteren, omdat we altijd aan het multitasken zijn.  Zelfs muziek verzamelen is niet moeilijk meer omdat alles online te vinden is. Het is dus eenoudig om aan oude muziek te komen, maar waarom luisteren we eigenlijk zo graag naar oude muziek?

Reynolds heeft het over ‘geesten van ons muziekverleden’ die ons blijven achtervolgen. Onze hang naar nostalgie en verlangen naar onze jeugd resulteert in het maken van en luisteren naar muziek die ons daaraan doet denken. Daarnaast is er het fenomeen Sharity: een samentrekking van de woorden share, charity en rarity. Hierbij gaat het erom dat je unieke, verloren gewaarde muziek vindt om dit dan onmiddellijk met zoveel mogelijk mensen te delen. Dit geeft de vinder dan status en waardering onder andere muziekliefhebbers.

Jay David Bolter en Richard Grusin kwamen in 2000 al met de term remediation; volgens hen veranderen nieuwe media niets aan de esthetiek of content van een verhaal. Zo nam film bijvoorbeeld al de dialogen en opbouw over van toneel. Hoewel er dus een nieuw stuk via een nieuw medium wordt gecreëerd; verschilt de inhoud niet zo veel, maar de vorm wel. We gebruiken bijvoorbeeld quotes en kleine fragmenten van oude muziek voor een nieuw nummer. Meestal willen we niet alleen het verleden laten horen, maar er ook iets aan veranderen. We maken bijvoorbeeld een parodie om het origineel belachelijk te maken, of we nemen alleen een bepaalde melodie en bouwen hier ons eigen nummer omheen.

Sampling is in de afgelopen twintig jaar snel geaccepteerd. Niet alleen de muzikant van het originele stuk geeft graag toestemming hiervoor, maar ook het publiek beschouwt een uit samples opgebouwde compositie ook als een nieuw origineel. Je hoeft dan ook niet perse zelf een muziekinstrument te kunnen spelen, te zingen of zelfs noten te kunnen lezen om een muziekstuk te maken. Als je onderdelen van anderen uit elkaar haalt en opnieuw organiseert, heb je een compositie gemaakt die als origineel wordt gezien. Dus zelfs als je geen nieuwe composities maakt kun je als artiest gezien worden. Reynolds beschrijft daarnaast het relatief nieuwe ‘beroep’ van music curator; die oude muziek als een tentoonstelling bij elkaar brengt in musea of archieven. Er wordt dus heel veel aandacht besteed aan oude muziek in nieuwe muziek, maar is het dan echt zo dat er geen originele muziek meer verschijnt? Hier zal ik volgende week verder op ingaan.