Muzikant en fan in een convergente muziekcultuur

In deze serie artikelen in het dossier ‘Muzikant 2.0’, wordt vanuit een theoretisch perspectief gekeken naar het huidige aanbod van online websites en tools voor de muzikant. Het zijn geen handleidingen waarin alle mogelijkheden worden beschreven, maar de nadruk ligt erop het gebruik en de betekenis van deze sites te plaatsen in een langer historisch handelen van de muzikant. Aan de hand van diverse concepten (convergence culture, celestial jukebox, cloud computing, participatory culture, rhizoom, star system etc.) zullen diverse muziekwebsites worden geïnterpreteerd.


De komst van ICT zorgt voor een vervagend onderscheid tussen de productie, distributie en consumptie van muziek. Consumenten kunnen via streaming sites eenvoudig muziek beluisteren of door middel van peer-to-peer-netwerken zelfs gratis muziek met elkaar delen. Muzikanten kunnen via ‘social media’ zelfstandig muziek distribueren en eenvoudig in contact staan met hun publiek.

Doordat deze digitale technologieën de manieren veranderen om muziek te maken, te distribueren en te luisteren, zijn de spelregels van de muziekindustrie drastisch gewijzigd. Door de grenzen tussen de ‘oude’ en ‘nieuwe’ media en tussen ‘mainstream’ en subculturen te bekijken, kunnen deze zogenaamde ‘prosumenten’ in een groeiende participatie muziekcultuur beter worden begrepen.

De essentie van de veranderende grenzen tussen muziekproducenten en muziekconsumenten wordt inzichtelijk beschreven door mediatheoreticus Henry Jenkins. Hij spreekt over een convergente cultuur waar nieuwe en oude media – grassroots and corporate media – met elkaar botsen. In de muziekwereld zie je duidelijk spanningen tussen de conventionele ‘commodificatie’ van muziek en de groeiende sociale productie van muziek.

(In het Engels is een commodity een product of dienst dat wordt gekocht of verkocht. Zodra deze ‘objecten’ worden verhandeld, nemen zij een bepaalde waarde aan en gaan hun eigen leven leiden: commodificatie. De commodificatie van muziek is dus het proces wanneer muziek een bezitbaar goed wordt.)

Aan de ene kant kunnen muzikanten door deze profielsites nu dus voor het eerst in de geschiedenis zélf wereldwijd muziek delen met het publiek. Kleine onafhankelijke grass roots muzikanten zijn minder afhankelijk van het netwerk van platenmaatschappijen, distributeurs en boekingsbureau’s, maar ook grote artiesten (die voor de grootste inkomsten zorgen) zoals bijvoorbeeld Radiohead lieten zien zelf met hun muziek de digitale boer op te kunnen.

Aan de andere kant hebben muziekfans nu instrumenten gekregen om eenvoudig gratis muziek te luisteren, eventueel te veranderen én dit te delen met je vrienden van de site. Deze vrienden kunnen over de hele wereld zitten en creëren zo een waardevol netwerk van fans die elkaar aanbevelingen en parodieën sturen. Platenmaatschappijen en distributeurs staan dus niet alleen langs de zijlijn te kijken naar het afbrokkelen van hun eigen macht, maar zijn ook getuige van het ontstaan van een nieuwe convergente muziekcultuur. Een leuk voorbeeld hiervan is onderstaand filmpje van de virtuoze gitarist Yngwie Malmsteen.

Jenkins legt het onderscheid en de wisselwerking tussen massacultuur en populaire cultuur helder uit. Massacultuur heeft volgens hem te maken met de productiekant en populaire cultuur met de consumptiekant.

“…popular culture is what happens to the materials of mass culture when they get into the hands of consumers, when a song played on radio becomes so associated with a particular romantic evening that two young lovers decide to call it “our song”, or when a fan becomes so fascinated with a particular television series that it inspires her to write original stories about its characters.”

Populaire cultuur ‘ontstaat’ dus wanneer massacultuur geannexeerd wordt door de consument. De verhalen, beelden en muziek die door de massacultuurindustrie uit de folkcultuur tot haar eigendom zijn geclaimd (denk aan Disney die oude verhalen van de gebroeders Grimm tot haar eigendom heeft gemaakt), worden door middel van de populaire cultuur weer herclaimt als een nieuwe soort –convergente – folkcultuur.

In de éénentwintigste eeuw openbaart de ‘grassroots creativity’ van het gewone publiek zich weer aan de massa door gebruik te maken van nieuwe technologieën. Jenkins spreekt daarom van een grassroots convergence, die het oude proces van the folk cultuur representeert, maar dan in een versnelde en uitgebreide digitale versie. Waar de oude folkmuziekcultuur gebaseerd is op het lenen van de voorvaderen en de moderne media gebaseerd zijn op het ‘lenen’ van de folkmuziekcultuur, is de nieuwe convergente muziekcultuur gebaseerd op het lenen van de diverse populaire cultuur, die ‘eigendom’ is van mediaconglomeraten.

6 antwoorden

Trackbacks & Pingbacks

  1. […] april begonnen na een leuke video-tip van Lars als enigszins luchtige tegenhanger van de soms wat ‘zwaardere’ artikelen. Gezien mijn amoureuze verhouding met de gitaar, staat ook deze Vrolijke Vrijdag in het teken van […]

  2. […] In deze serie artikelen in het dossier ‘Muzikant 2.0’, wordt vanuit een theoretisch perspectief gekeken naar het huidige aanbod van online websites en tools voor de muzikant. Het zijn geen handleidingen waarin alle mogelijkheden worden beschreven, maar de nadruk ligt erop het gebruik en de betekenis van deze sites te plaatsen in een langer historisch handelen van de muzikant. Aan de hand van diverse concepten (convergence culture, celestial jukebox, cloud computing, participatory culture, rhizoom, star system etc.) zullen diverse muziekwebsites worden geïnterpreteerd. Beta-denken over muziek. Over ‘work in progress’ en vooruitgang. Perspectief op muziek Muzikant en fan in een convergente muziekcultuur […]

  3. […] tijdschriften en kranten. Ik zal er nogmaals aan refereren; we lijken steeds meer richting die cybernetische folkcultuur van weleer te gaan. Bekijk hier een presentatie van de iPad-app van Time […]

  4. […] het vorige artikel ‘Muzikant en fan in een convergente muziekcultuur’ stond ik stil bij de vervagende grenzen tussen producenten en consumenten van muziek. Wanneer je […]

  5. […] waar nieuwe en oude media – grassroots and corporate media – met elkaar botsen. Vorige maand schreef ik hier trouwens al een blogpost dat gebaseerd was op deze […]

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.